Telefonisch bereikbaar; ma t/m vrij 8:30-12:00 & 13:00-16:00 uur

Catharijnesingel 77 – 3511 GN – Utrecht – Tel: 030 231 9625
 

Telefonisch bereikbaar; dinsdag t/m vrijdag 9:00-12:00 & 13:00-16:00 uur

Wortelkanaalbehandeling

Binnen in elke tand of kies bevindt zich levend weefsel, bestaande uit o.a. bindweefsel, bloedvaten en zenuwvezels. Dit weefsel wordt de pulpa genoemd. Vanuit het bot, lopen door voedingskanaaltjes, bloedvaten en zenuwvezels naar de wortel toe. Zij komen de wortel binnen t.p.v. de wortelpunt, deze wordt apex genoemd. Zij vervolgen hun weg door de wortel via het wortelkanaal. Om het aantal wortelkanalen en de vorm van de wortels te beoordelen, kan een röntgenfoto helpen. Deze röntgenfoto is net als de afbeelding bovenaan twee-dimensionaal (plat), terwijl in werkelijkheid een tand/kies natuurlijk drie-dimensionaal is. De tandarts zal de informatie verkregen met de röntgenfoto combineren met zijn kennis, ‘het blote oog’ en instrumenten tot een totaalbeeld.

Globaal gezegd, hebben de tanden en de kleine kiezen één tot twee kanalen en de kiezen drie tot vier kanalen. Waarbij de onderkiezen vaker drie dan vier en de bovenkiezen vaker vier dan drie wortelkanalen hebben.

De wortelkanalen komen bij elkaar in de pulpakamer. Bij kinderen en jong volwassenen zijn de wortelkanalen breed en is de pulpakamer groot. Gedurende het leven zullen deze steeds kleiner worden doordat er vanuit de pulpa nieuw tandbeen wordt afgezet tegen de wanden. De zenuwvezels in de pulpa kunnen signalen afgeven bij koude, warmte en ook andere prikkels, zoals bijv. aanraking en zoet. Bij o.a. tandbederf en/of gevoelige tandhalzen zullen de zenuwvezels makkelijker geprikkeld raken en kunnen deze prikkels eerder pijnlijk zijn.

Ontstoken pulpa

Een ontsteking van het levende deel van een tand/kies wordt pulpitis genoemd en kan pijn/gevoeligheid veroorzaken. Tandbederf, ook wel cariës genoemd is een veel voorkomende veroorzaker van pulpitis. Als er een gaatje ontstaat dan zullen schadelijke producten van de bacteriën via het poreuze tandbeen (dentine) de pulpa bereiken, dit kan tevens optreden bij lekkende vullingen/kronen etc. Hierdoor ontstaat een ontstekingsreactie in de pulpa, waardoor deze eerder pijnlijk zal reageren op prikkels. De pijn kan zich verschillend manifesteren o.a. van een verhoogde gevoeligheid bij koude, warmte en zoet of scherpe pijn bij dicht bijten/tikken tegen een tand/kies. Mocht de ontstekingsreactie verergeren dan zou er ook een continue zeurderige en/of kloppende pijn kunnen ontstaan.

Dode pulpa

Als het pulpa weefsel in de wortelkanalen door de ontsteking afgestorven is, hebben de bacteriën vrij spel in de pulpa holte en de wortelkanalen. Via de wortelpunt (apex) staan de wortelkanalen in verbinding met het daarom gelegen weefsel, zodat de ontsteking zich kan uitbreiden. Door de afweerreactie van het lichaam blijft de ontsteking soms voor lange perioden beperkt tot het gebied rondom de wortelpunten.

De wortelpunt ontsteking kan vele verschillende klachten veroorzaken, maar een klachtenvrije periode is ook mogelijk. De klachten die kunnen voorkomen, lopen uiteen van een hevige en/of kloppende pijn tot alleen pijn bij (kauw)druk op de betreffende tand/kies. Door de ontsteking kan als reactie de wang gaan zwellen, soms kan er pus ontstaan (abces) en is het ook mogelijk dat de ontsteking zich uitbreid naar de omliggende weke delen. Bij een acute ontsteking kunt u ziek worden en is koorts ook mogelijk. Indien er klachten ontstaan, is het natuurlijk verstandig om een tandarts om raad te vragen. In sommige gevallen, kunnen de ontsteking producten via een afvoergang naar buiten komen. Deze afvoergang wordt een fistel genoemd.

Behandeling

Een wortelkanaalbehandeling kan om verschillende redenen uitgevoerd worden. Een veel voorkomende situatie is die met hevige kiespijn. Het levende deel (pulpa) van de tand/kies is dan dermate ontstoken (pulpitis) dat de tandarts de zenuw verwijderd om de patiënt van de pijn af te helpen. Door de wortelkanaalbehandeling wordt het afsterven van de pulpa niet afgewacht en kan een mogelijke ontsteking rondom de wortelpunt voorkomen worden. In sommige gevallen heeft de kroon van een tand niet genoeg houvast meer om een vulling of een kroon op te kunnen maken. Na een wortelkanaalbehandeling kan het kanaal gebruikt worden om een stift in te plaatsen, welke als houvast dient voor de vulling of kroon. Een wortelkanaalbehandeling is ook noodzakelijk als de pulpa reeds afgestorven is, of als er een wortelpunt ontsteking aanwezig is, zoals in de bovenstaande afbeelding. De wortelkanaalbehandeling is er dan op gericht de bacteriën uit het wortelkanaal te verwijderen en natuurlijk om te voorkomen dat ze daar weer in binnendringen. Na het schoonmaken van de wortelkanalen zal ook de ontsteking rondom de wortelpunt kunnen genezen en het bot weer kunnen terug groeien. Een wortelkanaalbehandeling wordt een endodontologische behandeling of kortweg endo genoemd. De behandeling vindt over het algemeen plaats onder verdoving en is zonder acute ontsteking vaak pijnloos uit te voeren!

Wortelkanaalbehandelingen kunnen uiteen lopen van vrij makkelijk, bij bijvoorbeeld een voortand met één kanaal tot zeer moeilijk bij een bovenkies met vier kanalen en kromme wortels. De gemiddelde behandeltijd in de praktijk kan uiteen lopen van ongeveer een half uur tot anderhalf/twee uur, afhankelijk van de moeilijkheidsgraad. In onze praktijk wordt in de eerste zitting in korte tijd de kanaalbehandeling alleen gestart (endo-start) en de patiënt van de pijn verlost. Deze afspraak duurt meestal 30 minuten bij een relatief gemakkelijk geval, als er complicaties zijn, zal het uiteraard langer duren. Vervolgens zal een tweede afspraak gemaakt worden om de wortelkanaalbehandeling te af te sluiten. Deze duurt in het makkelijkste geval ook 30 minuten. Dit is als er sprake is van het behandelen van slechts één kanaal zonder complicaties. Voor elk extra kanaal, denk aan kiezen, komen daar een kwartier tot twintig minuten per kanaal bij. Uiteraard gaan we daarbij uit dat er geen complicaties plaatsvinden.

In werkelijkheid duurt het vaak een half jaar voordat duidelijk de eerste verbeteringen te zien zijn en het kan wel enkele jaren duren voordat de ontsteking helemaal verdwenen is. De klachten verdwijnen over het algemeen wel binnen enkele weken tot maanden.

Houdt U er rekening mee dat een tand die een wortelkanaalbehandeling heeft gehad, zwakker en brosser is, dan een tand die nog gezond is. Dit is vaak de reden dat de zwakkere tand in de toekomst in aanmerking komt voor een kroon.

Vragen

De tandarts heeft nu de wortelkanalen tot (bijna) aan de wortelpunt gereinigd, ontsmet en opgevuld. Door het intensieve schoonmaken, ontsmetten en door het (door)persen van het vulmateriaal kan de omgeving van de wortelpunt tijdelijk geirriteerd zijn geraakt. Dit komt vaker voor en zal over het algemeen 1 tot 2 dagen klachten kunnen geven. In enkele gevallen kan het enkele weken duren voordat de klachten verdwijnen; mochten de klachten langer aanhouden dan is het verstandig om uw tandarts te raadplegen.

(Hevige) pijn bij warmte en koude en bijv. zoet zijn typisch prikkels die afgegeven worden door de (ontstoken) tandzenuw. Deze prikkels verdwijnen over het algemeen na een wortelkanaalbehandeling, helaas zijn er bij u andere voor in de plaats gekomen. Bij de start van een wortelkanaalbehandeling wordt de tandzenuw (indien nog aanwezig) verwijderd, de kanalen schoongemaakt en meestal tijdelijk opgevuld, zodat een andere zitting de behandeling definitief afgemaakt kan worden. Restjes zenuw, ontstekingsweefsel of achtergebleven bacteriën kunnen aanleiding geven tot napijn, meestal het hevigst tijdens de eerste twee dagen, maar dit kan helaas ook wat langer duren. Dit kan een zeurende pijn zijn, maar ook verhevigen of pas optreden bij (kauw)druk. Als de vijl die gebruikt is tijdens de behandeling voorbij de wortelpunt is gekomen kan deze het bot en het wortelvlies geïrriteerd hebben wat ook enige tijd tot klachten kan leiden (mechanische irritatie). Hetzelfde geldt voor het door persen van de verdunde chlooroplossing welke gebruikt wordt voor het ontsmetten (chemische irritatie). In de eerst genoemde situaties waarbij de kanalen nog niet helemaal schoon zijn of de situatie waarbij er een ontsteking rond de wortelpunt aanwezig is die een hoge druk opbouwt in de kanalen, kan het opnieuw openen, schoonmaken en spoelen helpen! In de meeste situaties is het vaak toch een kwestie van tijd en zullen de klachten vanzelf afnemen.

Bacteriën in het wortelkanaal hebben waarschijnlijk bij u een ontsteking veroorzaakt. De tandarts heeft bij de start van de wortelkanaalbehandeling een opening naar de wortelkanalen gemaakt en deze met een ontsmettende chlooroplossing gereinigd en de kies afgesloten met een tijdelijke vulling, waarna de behandeling op een later tijdstip afgemaakt zou worden. Helaas vlamt de ontsteking nu weer op en is ook de zwelling weer terug. De tandarts zou opnieuw de kanalen kunnen openen, zodat de door de ontsteking verhoogde druk kan ontsnappen en de kanalen tevens weer ontsmet kunnen worden. In sommige gevallen zal ook antibiotica voorgeschreven kunnen worden. Soms kan de zwelling ook gevuld zijn met pus, wat op een abces wijst. Door de pus naar buiten te laten ontsnappen (draineren) via de wortelpunt en het wortelkanaal of door het maken van een sneetje (een drain) in het tandvlees, kunnen de (pijn)klachten ook snel verminderen.

Een patiënt die zich met een ontstoken zenuw meldt bij een tandarts, zal vaak tussen de bestaande afspraken gepland moeten worden, de beschikbare tijd is dan waarschijnlijk beperkt. Daarom wordt in eerste instantie alleen de ontstoken zenuw verwijderd, zodat de pijn voor de patiënt zal verminderen en de wortelkanaalbehandeling op een later tijdstip definitief afgemaakt kan worden. Er kunnen natuurlijk meer factoren een rol spelen waarom een wortelkanaalbehandeling niet in 1 zitting wordt afgemaakt, o.a: moeilijk toegankelijke kanalen, het niet droog krijgen van de kanalen, aanwezige (actieve) ontsteking rond de wortelpunt.

Een afgebroken vijl tijdens een wortelkanaalbehandeling is helaas een vaker voorkomende complicatie. Met de vijltjes worden de kanalen breder gemaakt zodat deze goed gespoeld (ontsmet) en gevuld kunnen worden. Hoe krommer en hoe nauwer de kanalen zijn des te meer kans er bestaat dat de vijltjes kunnen breken. Tevens is de kans op breuk ook afhankelijk van o.a. het type, de ouderdom, de diameter van de vijltjes en de gebruikte kracht door de tandarts. Mocht er een stuk van het vijltje achterblijven in het wortelkanaal dan hoeft dat geen problemen op te leveren. De vijl zelf zal niet snel een ontstekingsreactie veroorzaken. De kans op succes is meer afhankelijk van de hoeveelheid bacteriën dat zich nog in het wortelkanaal rond de vijl of onder de vijl bevinden. Is de vijl in het begin van de behandeling al hoog in het kanaal afgebroken en bevindt er zich tevens een ontsteking aan de wortelpunt (bacteriën) dan zal de prognose dubieus kunnen zijn. Maar in het omgekeerde geval van een wortelkanaalbehandeling van een vitale (niet geïnfecteerde) kies, waarbij een stukje vijl onderin de wortel is blijven zitten, zal de prognose goed kunnen zijn.

De tijdelijke vulling waarmee een tand/kies wordt afgesloten na o.a. de start van een wortelkanaalbehandeling kan van een zacht materiaal zijn (cavit). Hierdoor kan het ook lijken dat de vulling eruit gevallen is, terwijl alleen het bovenste laagje verdwenen is. Mocht de vulling echter toch volledig verloren zijn, dan is het verstandig om contact met uw tandarts op te nemen. De toegang tot de wortelkanalen is dan open en de bacteriën uit de mondholte hebben vrij baan. De tandarts zal over het algemeen de kanalen ontsmetten en een nieuwe tijdelijke vulling aanbrengen.